О насМухаммад (с.а.в.)Мекка onlineГрозный onlineПереводчик onlineСМИ о насКонтакты

Статьи

 

Мехкхой, к1езига да г1алг1ай метта чоалхане г1улакхаш дувца йоазонаш. Цудухь тахан г1алг1ай меттах лаьца дувца ловра сона.

Мотт - адама уйлан лоарх1амег1а бола г1ирс ба. Меттаца гучадоал дика мел дар: хьаькъал, сакхетам, эхь-эздел, г1улакх, сии, денал, ший мехкацара безам, иштта кхы а.

В1алла к1opда а дергдоацаш укх лаьттан букъ т1а дуккха х1амаш долашше a, x1apa сага ши-ший дар деза. Иштта ларх1а мегаргба меттацара безам а.

Саг х1ама ийша а эшанза а хул, х1аман совволаш-воацаш а хул. Хоза хийта алац г1алг1аша мотт ховш волча сагах «корта болаш саг ва», аьле. Сага кхетама лакха мах ба цу дешо бер.

Дукха хургбац наьна мотт яха дешаш ца хозаш а, уж ца довзаш а.

Дийца варгвоацаш хоза а к1оарга ма1ан долаш ба наьна мотт. Воча дешашца бувцача хана ч1оаг1а дегаза хет из. Бакъда, лебе безачча тайпара к1аьда, хоза из лебеш хилча ч1оаг1а хьамсара ба из. Ший кер чу лелаваь хьа а ваь, воча, б1ехача, унзарча х1амах лоравеш, ший мотт д1а а хьехаш нанас хьалкхевича, из ший наьна мотт лертт1а ца бувцар эхь да дезалхочоа. Воашош хала кхедаьча воай ноаной сийна, цох эхь хийтта а, лорабе беза вай мотт, кегалургбоацаш. Цудухь вай фуде деза, ма хулла из наьна мотт боагг1ача тайпара нийсса бувца беза.

Хьамсара мехкхой, вай теркам бича, воашта а ховш, ч1оаг1а к1оадо ю вай наьна метта. Воашта х1араненна уллув ба ала йиш йолаш да вай лертт1а г1алг1ай мотт хьабувца ца хов нах.

Уйла яьйий вай? Доккха зе ма дий вай воай т1ехьен дер, боагг1ача тайпара царна из мотт д1а1ома ца бой. Ца1-м хов сона, боккхий хилча цу вай т1ехьено вай бехке дергдолга. Из цар дой царех бехк боаккхилга хургдац.

Цул совг1а, вай ишколашки кхы йолча дешара моттигашки г1алг1ай мотт к1езига бувц. Къаьстта наьна мотт хьехаш долча дарсашка мара ца бувцаш.

Цхьаькха а да лоарх1аме, бийцача доаллаш дац из, нийсса бувцаш ца хуле.

Сога хаьттача ц1аккха лакъаргбоаца хьаст ба наьна мотт. Хьаст ц1ена хилча хиво хьогал йоаю. Цох тара х1ама да мотт а. «Хьалъаьннар дото - чудитар дошо» яхаш дале а, ала дезача аьнна дош дошол а дезаг1а да, яьхад вай даьша.

Сага са да из наьна мотт. Лебеча меттага хьежжа хул наха юкъера сага лоарх1ам а. Вайна цхьачарна оалаш хеза да-кх вай дай дешаш. «Наьна мотт - дунен кор», «Наьна мотт - Даьла совг1ат» - яхаш. Из кор баьддерзийта а, Даьла совг1ат тишде а йиш яц вайга. Даьша а ноаноша а цох доккхал деш метта ганз йитай вайна, вайх шоай йоакхо еш. Цун хам бе а, из т1ехьенга д1акхачийта а вай декхарийла да. Т1аккха цар шоай т1ехьенга а т1ехьен т1ехьенга а д1акхоачийтаргья из метта ганз.

Цхьаволчо оал: мегаргбар из-м нах д1акхеташ хилча. Мегаргбац, даьра, нагахьа санна иштта мегаргбаларе яьздаргахьа а бувцаргахьа а ший бокъонаш йолаш хургбацар мотт. Вай даьша, дукхача халача заманна шоаш духьалнийсбенна болашше, кега ца беш, вайга хьакхоачабаьб из. Вай из лорабе декхарийла да.

Вайна ховш да-кх хьалха вай къаман цхьацца халонаш т1алаьтталга.

Бакъда, г1алг1ай мотт, йоазув хинна деце а массаза дег1аихаб багахбувцамца. Дукха фаьлгаш, кицаш, лоаца дувцараш, ховлий довзалеш, иллеш да вай наьна мотт, къам, хоза г1улакхаш хестадеш. Сога хаьттача шийна ховчо кхувш йоаг1ача т1ехьенна уж дувцаре, цох пайда хургбар.

Хийла нийслу г1алг1аша шоайла эрсий мотт бувцаш. Эрсий мотт хар а дика да, из ханза баргбоацаш ба вай мехкал д1аховаьлча. Бакъда, шоайла наьна мотт кхетабеш болча наха эхь да кхыча меттал къамаьл дар. Наха шоай мотт кхыча меттал халаг1а хетилга да из. Г1алг1ай дукха дешаш да, кхыча къамай вай санна хьадаккха ма1ан а долаш хьадоаладе да а доацаш. Наьна меттала дешар 1омалац яхачо дувцар дош доацар да. Кхыча къаман сага цу тайпа дош д1ахозе фу хетаргда. Цхьаволчо оал, сага шира дош доаладича, «д1авал хьай къаьнара мотт а т1ехьа». Из в1алла мегаргдолаш дац.

Мерза ба наьна мотт лерга хезача, юхь к1айеннача къоаночо тайжжа бувцаш хилча, берий йиткъача оазаца бувцаш хезача а. Ай, цу наьна меттел техка еций вай Г1алг1айчен, лоамий, арений, шахьарий, юртий, оахамий, гувний, хиний, иштта кхы а дуккхача х1амай ц1ераш.

Чехкка 1омавала веза г1алг1ай меттал деша. Дийнахьа цхьан сахьата деше, к1ира 1одеша 1омалургва, бетта - шаьрлургва. Селла хоза мотт вайна беннача Даьлах эхь хета а деза.

Духхьал мотт аьнна ца а буташ, из нана яха дош хьалха даьккха цох д1а а хетта, наьна мотт аьннад цох, кхыча меттал хьамсараг1а из лоарх1аш. Ма хулла нийссаг1а бувца хьажа деза вай из, хьалкхувча т1ехьено нийсса д1а1омабергболаш. Цхьаккхача х1аманга кхоачаргбоаца мах ба наьнна мета из нийса бувцар. Жи! Дукха дахаш, 1омабе наьна мотт.

Ткъоалаг1ча б1аьшера мара г1алг1ай мотт йоазонга баьннабац.

Керттера бахьан из а да цун цхьацца дола х1амаш ах-астаг1а хилар, воай метта вай хийра хилар, вай цунна кхы а гаьнадоалаш латтар.

Мах баь варгвоацаш, безача маьхе да ший мотт ц1ена хар. Ше ц1ена бувцарца йоаккх метто ший хозне. Дала низ лолба вайна массанена а из к1оаргга 1омабе а цун къайленаш йовза а.

Илез МАТИЕВ

Газета "Сердало"


Количество просмотров: Счетчик посещений Counter.CO.KZ - бесплатный счетчик на любой вкус!


Вернуться в раздел Статьи

Слушать online
НТРК "Ингушетия"
Радио "Путь" им.А-Х. Кадырова:
Местное время
Общение на сайте
Online
Поиск по сайту
ОО ЧИЭКО "Вайнах" выражает благодарность администрации сайта www.e-chechnya.ru за предоставленную программу....
Открыть раздел Переводчик online
Председатель областного чечено-ингушского этнокультурного объединения «Вайнах», член областной Ассамблеи народа Казахстана- Увайс ХаважИевич Джанаев...
Открыть раздел Контакты
Жди меняВ этой рубрике вы можете разместить заявку о человеке которого вы ищете в городах Алматы, Астана, Актау, Атырау, Караганда, Кокчетав, Павлодар, Экибастуз или просто в общую рубрику....
Открыть раздел Жди меня
КазахстанРеспублика Казахстан является унитарным государством с президентской формой правления, утверждающее себя светским, демократическим, правовым и социальным государством, высшими...
Открыть раздел Казахстан
ДепортацияРаздел приурочен к 31 Мая, Дню памяти жертв политических репрессий сыновей и дочерей вайнахского народа, судьба которых так или иначе связала с Казахстаном....
Открыть раздел Депортация
Час творчестваВы пробуете писать... Вам есть что рассказать... Вы хотите поделиться своими мыслями... Пишите и присылайте на наш адрес. Материалы, прошедшие модерацию, будут опубликованы на сайте....

Открыть раздел Час творчества
Оставьте запись в нашей гостевой книге - мы будем искренне рады!...

Открыть раздел Гостевая книга
ОО ЧИЭКО "Вайнах" выражает благодарность администрации сайта www.e-chechnya.ru за предоставленную программу....
Открыть раздел Переводчик online